Interview posthume de l’écrivaine kabyle Kaysa KHALIFI

AZUL ! Di tazwara antatt Kaysa Xalifi?

Azul i yimeɣriyen. Nekk d tilemẓit Taqbaylit i d-ilulen deg temnaḍt n Ayt Smaɛel i d-yezgan deg usamar n Bgayet. Ḥemmleɣ segmi d-kkreɣ ayen akk icudden ɣer teqbaylit, ama d tutlayt-is, d idles-is, neɣ d amezruy-is swayes nettzuxxu imi qqnen merra ɣer lasel yeɛzizen. Yusa-d wass ideg i yi-d-tefka tehregt tisura swayes ara ldiɣ tawwurt n leqdic s yimru ɣef tsekla-nneɣ. Uriɣ, ttaruɣ s tutlayt tayemmat, imi ẓriɣ teḥwaj-iyi amek teḥwaj akk tarwa-s, di yal aḥric.

Ayen igarzen d akken,meẓẓiyeḍ maca turiḍ sinn n yedlisen. Nebɣa ad tiniḍ dacu id isentalen af id tetmeslay-ḍ

Qqaren tamussni ur tferren leɛmer. Win iḥemmlen kra, iger deg-s zik, iban simmal ad yettɛedday wakud, simmal ad yettiɣzif umecwar i d-yelḥa s wayen i d-yesnulfa. Bdiɣ tira n yisefra deg umdur n 15 n yiseggasen, ur rniɣ aṭas n lweqt bdiɣ ttaruɣ ula d tullisin d umezgun, mbeɛd yusa-yi-d lebɣi nniḍen d amaynut, yessebɣes-iyi ad aruɣ ungal. Ar tura ssufɣeɣ-d kan 2 n yidlisen: ammud n tmedyezt “Kemm deg-i” d wungal umi fkiɣ azwel n “Iḥulfan”. Ma d adlis wis kraḍ, neɣ ammud n tullisin “Tabrat”, werɛad i d-yeffeɣ ɣas ihegga. Ssarameɣ ur yettɛeṭṭil ara acku d win i nwiɣ ad d-ssufɣeɣ d amezwaru lemmer mačči d uguren n usiẓreg i d-nettmagar yal tikkelt i yi-yeǧǧan deg uraǧu ar ass-a. Adlis-iw amenzu n tmedyezt, ad naf daxel-is takemmict n yisefra yemgaraden deg yisental, gar-asen wid n tutlayt, Tamurt, ddunit, tayri, atg. Ḥemmleɣ ad ssefruɣ ɣef wayen ttwaliɣ iḍerru neɣ nettidir-it di zzman-a. Deg wungal Iḥulfan sqerdceɣ daɣen aṭas n yisental, ama n tayri, n twacult d tmussni. Maca ɣef taluft n temsirit i stuqqteɣ ugar awal.

Anda id tettaggem-ḍ tiktiwin-im d anwaten yemyura d temyura id tḥemmel-ḍ?

Yal tikkelt amek i yi-d-tettas tehregt i tira. Nekk ḥemmleɣ ad aruɣ mara ḥulfuɣ i wawalen ssawalen-iyi-d ad asen-geɣ amkan deg tewriqt, mara ttḥessiseɣ i yifyar i d-yeqqaren s taɣect n tehregt « aru-aɣ ». Smenyifeɣ ugar tasusmi mara bɣuɣ ad aruɣ acku imir-n i d-ttemlaleɣ tiktiwin.

Ayen yeɛnan imeskaren i smenyifeɣ, zemreɣ ad d-iniɣ mačči d yiwen neɣ d sin. Aṭas n yimura i yettgerrizen tira, i yettcebbiḥen awal, i beɣɣuɣ dima ad ɣreɣ idlisen-nsen. Maca tikwal qqareɣ ula d tira n yibujaden i d-yettlalen seg tikkelt ɣer tayeḍ. Win yessnen, yesɛa tirmit iban ur zeggleɣ taɣuri n wayen yettaru. Win i d-yebdan tikli-s yelha ad t-nɣer daɣen acku yesra i usebɣes iwakken ad yenjer abrid-is, ad yili azekka d amaru ameqqran ara d-yefken lfayda nniḍen i tutlayt-is d tsekla-s. Seg yimeskaren i ḥemmleɣ, ad d-bedreɣ acennay Meɛtub Lwennas.

Tira d tsekla s tutlayt taqbaylit d tin yennarnan isseggasen-a ineggura,maca gar tamsekta (quantité) d taɣaṛa(qualité) yella wemgarad?

Yella waya. Taggara-a yettnerni umḍan (nombre) n yidlisen n teqbaylit. Maca mara nwali acḥal i d-iteffɣen deg useggas, zemreɣ ad d-iniɣ drus i d-yettilin. Maca tasekla-nneɣ teḥwaj ugar n yimura d tmaruyin ara yesmeɣren leqdic fell-as. Yal mara d-ilal umaru, yettlal-d yid-s ubaɣur i tsekla taqbaylit.

Yal tutlayt ad naf g tsekla-s ayen yufraren d wayen ixussen. Ula g tsekla taqbaylit iban yella waya. Ihi ulayɣer ad nerr tamsalt-a d aɣilif. “Ass-a” d “azekka” mačči kifkif; yettili deg-sen umgarad d lebdil. Awi-d ukan ad ttekcamen wiyeḍ ɣer wannar n tira s tayri d lebɣi.

Di tagara awal af yisenfaṛen-im deg yimmal.

Skud aql-i ttraǧuɣ tuffɣa n wammud-iw n tullisin, mazal ur ttxemmimeɣ ɣef temsalt-a. Ahat mara d-yeffeɣ dayen, ad d-tthenniɣ seg tama-s, ad xemmeɣ ɣef usenfar amaynut, ad as-fkeɣ akud-is.

Tadiwennit sɣuṛ: Amar BENHAMOUCHE

Amar Benhamouche
Amar Benhamouche
Articles: 49